Κατά τη μυθολογία, ο Ιανός ήταν ο θεός που συμβόλιζε την έναρξη και τη μετάβαση και αποτελούσε έναν από τους παλαιότερους θεούς των Ρωμαίων. Ο Ιανουάριος για παράδειγμα, ο πρώτος μήνας του έτους, οφείλει το όνομα του στον Ιανό, αφού είναι ο μήνας που συνδέει το προηγούμενο έτος με το νέο. Για το λόγο αυτό, η αναπαράσταση του Ιανού γινόταν πάντα με δύο πρόσωπα τα οποίαν ήταν ενωμένα στο πίσω μέρος της κεφαλής, κοιτώντας εκ διαμέτρου αντίθετα, προς τα πίσω και προς τα εμπρός.
Η καταιγίδα «Ιανός» και οι καταστροφές
Το Σεπτέμβριο του 2020 η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία (ΕΜΥ) εξέδωσε προειδοποίηση για σφοδρή καταιγίδα που επρόκειτο να χτυπήσει την Ελλάδα εντός λίγων 24ωρων. Η πρωτοφανής σε σφοδρότητα καταιγίδα, που ονομάστηκε «Ιανός», αναβαθμίστηκε σε μεσογειακό κυκλώνα λίγο πριν φτάσει στη χώρα αγγίζοντας ταχύτητες ανέμων 50χλμ. Φυσικά, όλες οι περιοχές που βρέθηκαν στο πέρασμα του υπέστησαν σημαντικές καταστροφές. Όμως, η Περιφερειακή Ενότητα της Καρδίτσας στη Θεσσαλία ήταν αυτή που ακόμη και σήμερα μετράει τις πληγές της.
Υπήρξαν τεράστιες καταστροφές σε κατοικίες, υποδομές, σε υλικό και άυλο κεφάλαιο, ενώ χάθηκαν και ανθρώπινες ζωές. Ως εκ τούτου, τεράστιες ήταν επίσης και οι επιπτώσεις του «Ιανού» στην επιχειρηματική δραστηριότητα της περιοχής όπως και στην απασχόληση εν γένει. Και όλα αυτά, δυστυχώς, σε μια χρονιά που ήταν ιδιαίτερα δύσκολη για όλες τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους λόγω της πανδημίας.
Η μετάβαση από το παλιό στο νέο
Η ονοματοδοσία «Ιανός» στην σφοδρή καταιγίδα αποδείχτηκε ιδιαίτερα προφητική για τις καταστροφές που ακολούθησαν. Όπως ο θεός Ιανός συμβόλιζε την νέα αρχή ή τη μετάβαση από τη μια κατάσταση στην άλλη, έτσι ακριβώς και η καταιγίδα «Ιανός», αφού άφησε το μελανό στίγμα της, θα αναγκάσει την περιοχή να γυρίσει μια νέα σελίδα.
Βέβαια, όσο επίπονη είναι η διαδικασία της επούλωσης των πληγών της περιοχής από τις καταστροφές, άλλο τόσο σημαντικές είναι και οι νέες ευκαιρίες που παρουσιάζονται για τον στρατηγικό σχεδιασμό ανάπτυξης της περιοχής προς ένα νέο οικονομικό μοντέλο, σύγχρονο και ανθεκτικό. Στο σχέδιο αυτό μπορεί να συμβάλλει σημαντικά η Στρατηγική Έξυπνη Εξειδίκευση της Περιφέρειας (RIS3).
Η έρευνα που θα παρουσιαστεί παρακάτω “Η επίπτωση του «Ιανού» στην επιχειρηματική δραστηριότητα και στην απασχόληση στις πληγείσες περιοχές της Θεσσαλίας” αφορά το συγκεκριμένο κομμάτι που αναφέρθηκε παραπάνω.
Στο πρώτο σκέλος της μελέτης γίνεται ανάλυση της οικονομίας της Καρδίτσας μέσα από τα δευτερογενή δεδομένα που είναι διαθέσιμα. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της πρωτογενής συλλογής δεδομένων από τοπικές επιχειρήσεις για την εξακρίβωση του αντίκτυπου του «Ιανού» στην επιχειρηματικότητα της περιοχής. Ενώ, τέλος, η μελέτη κλείνει με μια σειρά αναπτυξιακών προτάσεων της Καρδίτσας τόσο με μεσοπρόθεσμο όσο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Ας δούμε όμως πιο συγκεκριμένα την εν λόγω μελέτη και τα βασικότερα ευρήματα της.
Η μελέτη για τον «Ιανό»
Για την εκπόνηση αυτής της μελέτης δημιουργήθηκε μια σύμπραξη τοπικών φορέων. Ο σκοπός τους ήταν διπλός, απ’ τη μια να γίνει η αποτίμηση των οικονομικών επιπτώσεων του Ιανού στην περιοχή, και αφετέρου να καταγραφούν οι δυνατότητες και οι πόροι της περιοχές για τη δημιουργία μιας βάσης πάνω στην οποία θα στηριχθεί ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο ανάπτυξης.
Για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση της έρευνας, οι οργανισμοί που συμμετείχαν ήταν οι παρακάτω:
- ΙΝΕ ΓΣΕΕ
- Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Ν. Καρδίτσας
- Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας: Τμήμα Χωροταξίας
- Ινστιτούτο Ανάπτυξης Επιχειρηματικότητας
- Επιμελητήριο Καρδίτσας
- Συνεταιριστική Τράπεζα Καρδίτσας.
Τι δηλώνουν οι Επιχειρηματίες της περιοχής
Στο κομμάτι αυτό γίνεται παράθεση των αποτελεσμάτων που προέκυψαν από την πρωτογενή έρευνα μέσω ερωτηματολογίων που στάλθηκαν σε επιχειρηματίες της περιοχής της Καρδίτσας αναφορικά με το πως κρίνουν οι ίδιοι τις γενικότερες επιπτώσεις του «Ιανού» στην περιοχή σε διάφορους τομείς.
1. Τοπική οικονομία και ψυχολογία
Η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρηματιών της περιοχής συμφώνησε πως η καταιγίδα «Ιανός» είχε ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις στην τοπική οικονομία. Πιο συγκεκριμένα, το 96,6% δήλωσε ότι η επιχειρηματική δραστηριότητα επηρεάστηκε σημαντικά, ενώ το 90,8% πως η απασχόληση επηρεάστηκε εξίσου αρνητικά. Στη συνέχεια, το 97,2% δήλωσε πως ο Ιανός είχε αρνητική επίδραση στην τοπική οικονομία και το 98,5% ότι η επίδραση αυτή ήταν το ίδιο αρνητική και στην ψυχολογία των κατοίκων της περιοχής.
2. Επιχειρηματικό κλάδο
Σε παρόμοια πλαίσια κυμαίνονται και οι απαντήσεις των επιχειρηματιών όσον αφορά τους επαγγελματικούς τους κλάδους, χωρίς όμως να λείπουν και οι εξαιρέσεις. To 80,3% συμφώνησε πως ο «Ιανός» επηρέασε σημαντικά τον επιχειρηματικό τους κλάδο. Ειδικότερα, ο κλάδος της μεταποίησης (100%) και της γεωργίας (94,7%) παρουσιάζονται τα υψηλότερα ποσοστά. Στον αντίποδα, κλάδοι όπως η εκπαίδευση (40%) και οι κατασκευές (37,5%) παρουσιάζουν τα χαμηλότερα ποσοστά αρνητικής επίπτωσης, ενώ κάποια μειοψηφία δήλωσε πως ο κλάδος τους αντιθέτως επηρεάστηκε θετικά.
3. Εργαζόμενοι
Αρνητική επίπτωση στους εργαζόμενους δήλωσε το 71,4% των επιχειρηματιών. Τα υψηλότερα ποσοστά παρουσιάζονται στους κλάδους της αγροτικής παραγωγής (94,7%) και της εκπαίδευσης (80%). Αντίθετα, λιγότερα φαίνεται πως επηρεάστηκαν οι εργαζόμενοι σε τομείς όπως η ενέργεια (53,8%) και οι κατασκευές (50%). Ομοίως, κάποια μειοψηφία στους κλάδους της ενέργειας και των κατασκευών δήλωσε πως οι εργαζόμενοι περισσότερο επωφελήθηκαν παρά το αντίθετο.
4. Υποδομές και μηχανολογικός εξοπλισμός
Φθορά κτιριακών υποδομών δήλωσε το 76%, ενώ βλάβες στον μηχανολογικό εξοπλισμό εμφάνισε το 79,4% των επιχειρηματιών. Ειδικότερα, το 100% του κλάδου της μεταποίησης δήλωσε φθορά στον μηχανολογικό εξοπλισμό, ενώ ακολουθούν αγροτικός τομέας με 94,7% και ο κλάδος της ενέργειας με 92,3%.
5. Οικονομικά στοιχεία επιχειρήσεων
Αναφορικά με τα οικονομικά στοιχεία, το 64% των τοπικών επιχειρήσεων υποστήριξε πως οι καταστροφές του «Ιανού» μείωσαν τον τζίρο τους, ενώ αυτό παρουσιάζεσαι πολλαπλάσιο σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις σε αντίθεση με τις μεγάλες που το ποσοστό ήταν μόλις 13,8%.
Σημαντική επίσης ήταν και η επιδείνωση της ρευστότητας που δήλωσε το 81,5% των επιχειρηματιών. Οι κατασκευές (75,5%), οι αγροτικές επιχειρήσεις (94,7%) και η μεταποίηση (100%) είναι οι κλάδοι που είδαν τη ρευστότητα τους να μειώνεται περισσότερο από όλους τους υπόλοιπους κλάδους. Ενώ σε όρους μεγεθών, οι αυτοαπασχολούμενοι χωρίς προσωπικό ήταν αυτοί φαίνεται να επλήγησαν περισσότερο (87,4%).
Η κερδοφορία του 81,8% των επιχειρηματιών είδε τα κέρδη τους να μειώνονται ή να αυξάνεται η ζημιά τους με πρωταγωνιστές τον μεταποιητικό κλάδο (100%) και των αγροτικών επιχειρήσεων (94,7%).
Ως αποτέλεσμα ανωτέρω σημαντική ήταν και η αύξηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών σε ποσοστό 65,8%. Ενδεικτικά, η μεταποίηση (100%), η ενέργεια (84,6%) και οι κατασκευές (87,5%) ήταν οι πρωταθλητές στην αύξηση οφειλών.
6. Απασχόληση
Η απασχόληση φαίνεται να είναι αυτή που επηρεάστηκε λιγότερο, αφού μόλις το 52,9% δήλωσε μείωση της απασχόλησης λόγω του «Ιανού», ενώ το 21,5% είχε αντίθετη άποψη. Χαρακτηριστικά, μόνο το 21% των μεγάλων επιχειρήσεων δήλωσε πως υπήρξε μείωση της απασχόλησης, ενώ αυτοί που επηρεάστηκαν περισσότερο σε κλαδικό επίπεδο είναι οι αγρότες (78,9%), η μεταποίηση (66,7%) και οι επαγγελματίες (56,2%).
7. Λουκέτα και αλλαγή δραστηριότητας
Δεδομένου του εν γένει δυσχερούς οικονομικού κλίματος που προϋπήρχε λόγω της πανδημίας, η καταιγίδα «Ιανός» επηρέασε σημαντικά πολλές επιχειρήσεις. Το 10,1% των επιχειρηματιών εξέφρασαν την επιθυμία να κλείσουν την επιχείρηση τους λόγω μη βιωσιμότητας. Τα μεγαλύτερα ποσοστά αυτών (12,2%) συγκεντρώνονται στον ξενοδοχειακό κλάδο και της εστίασης. Στον αντίποδα, παρόλο που ο αγροτικός τομέας ήταν απ’ αυτούς που επλήγη σημαντικά, κανένας αγρότης δεν δήλωσε την επιθυμία να διακόψει τη δραστηριότητα του
Αναπτυξιακές προτάσεις για την Καρδίτσα
Η συγκεκριμένη μελέτη δεν θα μπορούσε να θεωρείται πλήρης χωρίς την διαμόρφωση γενικών αναπτυξιακών προτάσεων για την Καρδίτσα. Στόχος αυτών, βέβαια, δεν θα είναι η αντιμετώπιση των βραχυπρόθεσμων συνεπειών που προκλήθηκαν από την καταιγίδα «Ιανός» ή από τον κορονοϊό στην τοπική οικονομία. Αντιθέτως, για τα ανωτέρω έχουν ήδη παρθεί από το Κράτος και την τοπική αυτοδιοίκηση αποτελεσματικά ή μη μέτρα για την αντιμετώπιση τους.
Οι αναπτυξιακές προτάσεις που ακολουθούν δημιουργήθηκαν από κοινού με την Αναπτυξιακή Καρδίτσας (Αν.Κα.) που είναι και ο θεσμικά αρμόδιος φορέας γι’ αυτό. Οι αναπτυξιακές προτάσεις που αναπτύχθηκαν επιγραμματικά, χωρίζονται σε 4 άξονες με επιμέρους προτάσεις:
1. Υποδομές
- Δημιουργία αντιπλημμυρικών έργων για την αποφυγή αντίστοιχων πλημμυρικών φαινομένων όπως στην καταιγίδα Ιανός,
- βελτίωση του αρδευτικού δικτύου για τη μείωση του κόστους της αγροτικής παραγωγής και τον εξορθολογισμό της κατανάλωσης,
- βελτίωση του οδικού δικτύου με ταυτόχρονη σύνδεση του τόσο με τη βιομηχανική περιοχή όσο και με τις ορεινές τουριστικές περιοχές,
- κατασκευή υποδομών εναλλακτικού τουρισμού για τη διατήρηση του τουρισμού όλο το χρόνο.
2. Αναπροσανατολισμός του παραγωγικού μοντέλου
- Θέσπιση κινήτρων για την παραγωγκή αναδιάρθρωση,
- εστίαση των κινήτρων αυτών σε συγκεκριμένους τομείς,
- ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού της περιοχής για την υποστήριξη των ανωτέρω.
3. Οργάνωση της συνεργασίας και δικτύωσης σε κλαδικό και διακλαδικό επίπεδο
- Προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των επιχειρήσεων,
- καλλιέργεια της συνεργασίας με τους φορείς δημιουργίας γνώσης (πανεπιστήμια),
- δημιουργία υποστηρικτικών δομών.
4. Οργάνωση και εφαρμογή του Σχεδίου
- Ανάδειξη φορέα συντονισμού για τον περαιτέρω σχεδιασμό και υλοποίηση των παραπάνω,
- οργάνωση του “Παρατηρητηρίου Ανάπτυξης και Επιχειρηματικότητας” για την επίβλεψη των αναπτυξιακών δράσεων,
- εκπόνηση σχεδίου στρατηγικής για την ανάπτυξη του Νομού Καρδίτσας βασισμένου στην Στρατηγική Έξυπνη εξειδίκευση της Περιφέρειας που θα είναι πλήρως κοστολογημένες, με ορισμένο ορίζοντα υλοποίησης και πηγές χρηματοδότησης.
Επίλογος
Οι επιπτώσεις του Ιανού στο Νομό Καρδίτσας φαίνεται να έχουν επηρεάσει σημαντικά το μεγαλύτερο ποσοστό των τοπικών επιχειρήσεων και εργαζομένων. Σε ένα ήδη επιβεβαρυμένο οικονομικά κλίμα, οι επιχειρηματίες της περιοχής είδαν τις περιουσίες τους να χάνονται, ενώ κάποιοι οδηγήθηκαν μέχρι και στο λουκετό. Βέβαια, το στοίχημα τώρα είναι η αναστροφή του αρνητικού κλίματος που δημιουργήθηκε για να επιτευχθεί η οικονομική ανασυγκρότηση της περιοχής βάσει ενός νέου παραγωγικού μοντέλου που θα βασίζεται στην έξυπνη εξειδίκευση και τις ανάγκες του τόπου.
Το παραπάνω δεν είναι παρά μόνο η παρουσίαση ενός μικρού μέρους της συνολικής έρευνας που πραγματοποιήθηκε από τους συνεργαζόμενους φορείς. Αν ενδιαφέρεστε να διαβάσετε τη συνολική μελέτη που εκπονήθηκε, μπορείτε να πατήσετε εδώ.
