Η Επαγγελματική Εκπαίδευση και εργασιακή μάθηση στην Ελλάδα έχουν αποκτήσει ιδιαίτερη δυναμική τα τελευταία χρόνια, και όχι άδικα.
Η Ελλάδα έχει το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στην Ευρώπη μαζί με την Ισπανία με 15,1%. Ταυτόχρονα, ο μέσος όρος ανεργίας στην ΕΕ-27 ανέρχεται σε 6,9% όπως διαμορφώθηκε τον Ιούλιο του 2021. Η κατάσταση, όμως, είναι χειρότερη όταν εξετάζουμε το ποσοστό ανεργίας των νέων (κάτω των 25) στην Ελλάδα που ανέρχεται σε 38,2%.
Η Ελλάδα υποφέρει με υψηλά ποσοστά ανεργίας από την αρχή της οικονομικής κρίσης του 2009. Ενώ το 2013 έφτασε ακόμη και στο 27% με σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες.
Δυστυχώς, η ανεργία είναι αναπόφευκτη κατά τη διάρκεια μιας ύφεσης, αλλά υπάρχουν και άλλοι λόγοι που αυτό συμβαίνει. Για παράδειγμα, η ανεργία αυξάνεται επίσης και από την αναντιστοιχία δεξιοτήτων μεταξύ των εργαζομένων και της ζήτησης των εργοδοτών. Σε αυτή την περίπτωση, οι εργοδότες βρίσκουν άτομα με τις απαραίτητες δεξιότητες για να καλύψουν τις θέσεις στην επιχείρησή τους. Σύμφωνα με την έκθεση του Ιδρύματος Οικονομικής και Βιομηχανικής Έρευνας – ΙΟΒΕ, η Ελλάδα πάσχει από υψηλή αναντιστοιχία δεξιοτήτων .
Η περαιτέρω ανάπτυξη της επαγγελματικής εκπαίδευσης και εργασιακής μάθησης στην Ελλάδα θα μπορούσε να δώσει τις απαντήσεις στο μακροχρόνιο πρόβλημα ανεργίας που μαστίζει τη χώρα.
Ποιά είναι η τρέχουσα κατάσταση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και της εργασιακής μάθησης στην Ελλάδα; Μπορεί η εργασιακή μάθηση στην Ελλάδα να τη βοηθήσει να ανακάμψει οικονομικά; Ας τα πάρουμε με τη σειρά.
Οι προκλήσεις της μάθησης με βάση την εργασία στην Ελλάδα
Αν και η Ελλάδα έχει κάνει σημαντικά βήματα για την ανάπτυξη της επαγγελματικής εκπαίδευσης και της εργασιακής μάθησης στην Ελλάδα, οφείλει να κάνει παραπάνω. Δυστυχώς όμως, υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που λειτούργησαν αποθαρρυντικά και δυσχαιρένουν ακόμη την μάθηση με βάση την εργασία.
Το μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων
Η επιχειρηματική δραστηριότητα της Ελλάδας χαρακτηρίζεται από μεγάλο αριθμό πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ). Την ίδια στιγμή κατέχει και τα υψηλότερα ποσοστά αυτοαπασχόλησης στην ΕΕ.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, είναι λογικό πως το μέγεθος της εταιρείας επηρεάζει άμεσα τις ευκαιρίες εργασιακής μάθησης στην Ελλάδα. Όσο μικρότερες είναι οι εταιρείες, τόσο λιγότεροι είναι και οι διαθέσιμοι οικονομικοί πόροι για επενδύσεις σε δραστηριότητες κατάρτισης και μάθησης. Ως εκ τούτου, εξετάζοντας περαιτέρω την εργασία με βάση την εκπαίδευση στην Ελλάδα, δεν είναι εύκολη υπόθεση.
Οι μεγάλες επιχειρήσεις διαθέτουν περισσότερους πόρους και πολύ μεγαλύτερες ανάγκες σε ανθρώπινο δυναμικό από τις ΜΜΕ. Ως αποτέλεσμα, η πλειοψηφία των επενδύσεων σε προγράμματα εργασιακής μάθησης γίνεται από αυτές. Όμως, ο σχετικά μικρός αριθμός τους δεν είναι αρκετός να καλύψει την ανάγκη και τη ζήτηση που υπάρχει. Ενώ η γεωγραφική τους κάλυψη είναι επίσης περιορισμένη.
Χαμηλή ψηφιοποίηση
Από τη μία πλευρά, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν εξαιρετικά παραδείγματα για ευκαιρίες μάθησης με βάση την εργασία καθώς τείνουν να έχουν ευρύτερο φάσμα δραστηριοτήτων και χαμηλότερη εξειδίκευση από τις μεγάλες εταιρείες. Έτσι, οι νέοι που καταφέρνουν να κάνουν την πρακτική τους εκεί ασχολούνται με ένα ευρύτερο φάσμα εργασιών.
Από την άλλη όμως, οι ΜΜΕ έχουν εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά ψηφιοποίησης που δημιουργεί περαιτέρω προβλήματα. Αποτέλεσμα αυτού είναι η έλλειψη ψηφιακών εργαλείων και μέσων που βοηθούν σημαντικά τη διεκπεραίωση των καθημερινών καθηκόντων. Η χαμηλή ψηφιοποίηση οδηγεί σε χαμηλότερη παραγωγικότητα που καθιστά την υλοποίηση προγραμμάτων μάθησης δυσκολότερη. Καθώς οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις απασχολούν μικρό αριθμό εργαζομένων δεν μπορούν να παρέχουν την απαραίτητη υποστήριξη που χρειάζεται κάποιος νέος μαθητευόμενος.
Κακές επιχειρηματικές προσεγγίσεις
Οι ελληνικές επιχειρήσεις, θέλοντας να παραμείνουν ανταγωνιστικές, έχουν εμμονή με τη μείωση του κόστους παραγωγής, αντί των επενδύσεων σε ανθρώπινο δυναμικό. Για το λόγο αυτό, η Ελληνική επιχειρηματική κουλτούρα δεν βλέπει την εργασιακή μάθηση στην Ελλάδα ως κάτι αμοιβαία ωφέλιμο.
Στην πραγματικότητα, οι επιχειρήσεις θα μπορούσαν να κερδίσουν πολλά από τέτοιες θέσεις εργασίας. Καταρχήν, μπορούν να εκπαιδεύσουν οι ίδιοι τους εργαζομένους τους ώστε να αποκτήσουν τις δεξιότητες που απαιτούνται από τον κλάδο. Απ’ την άλλη, οι νέοι της Ελλάδας, που υποφέρουν από υψηλά ποσοστά ανεργίας, θα είχαν ευκολότερη μετάβαση από την εκπαίδευση στην εργασία και οι εταιρίες θα είχαν μεγαλύτερη πρόσβαση σε ταλέντα.
Ελλιπής υποστήριξη
Η επαγγελματική εκπαίδευση και η μάθηση με βάση την εργασία στην Ελλάδα χρήζουν άμεσης υποστήριξης για την επέκταση και ποιοτική τους αναβάθμιση. Πολλές φορές οι επιχειρήσεις δεν διαθέτουν επαρκείς πληροφορίες σχετικά με την εργασία με βάση την εκπαίδευση. Επίσης, δεν υπάρχουν κίνητρα, ενώ χρειάζεται και καλύτερη επικοινωνία και συνεργασία μεταξύ της επίσημης εκπαίδευσης και του επιχειρηματικού κόσμου. Τέλος, θα ήταν ουσιαστική η ύπαρξη δικτύων και οργανισμών που ενεργούν ως διαμεσολαβητές των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των νέων.
Το παράδοξο στο χώρο εργασίας
Η επαγγελματική εκπαίδευση και η εργασιακή μάθηση στην Ελλάδα μπορούν να δώσουν λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι νέοι στην αναζήτηση εργασίας. Μια πρόσληψη ή ακόμη και το ίδιο το κάλεσμα για συνέντευξη έχουν γίνει πιο δύσκολα από ποτέ.
Οποιοσδήποτε έχει αναζητήσει πρόσφατα εργασία θα αντιμετώπισε το παρακάτω παράδοξο: Σχεδόν όλες οι ανοιχτές θέσεις εργασίας (ακόμη και αυτές για junior θέσεις) απαιτούν εργασιακή εμπειρία. Και εκεί έγκειται η παραδοξότητα αφού, το να διαθέτεις εργασιακή εμπειρία, προϋποθέτει πως έχεις βρει ήδη δουλειά.
Δυστυχώς, το φαινόμενο αυτό έχει έχει γίνει η νέα πραγματικότητα που εμποδίζει πολλούς νέους βρουν μια δουλειά. Ειδικά στην περίπτωση αυτή, τα προγράμματα εκμάθησης που βασίζονται στην εργασία επιτρέπουν στα άτομα να αποκτήσουν την εργασιακή εμπειρία και τις δεξιότητες που αναζητούν οι εργοδότες.
Η μάθηση με βάση την εργασία στην Ελλάδα είναι μια ευκαιρία για το μέλλον
Για μια χώρα όπως η Ελλάδα, η μάθηση με βάση την εργασία είναι η χρυσή ευκαιρία για την καταπολέμηση της ανεργίας των νέων και της αναντιστοιχίας δεξιοτήτων.
Τα προγράμματα εργασιακής μάθησης μπορούν να επιτύχουν τα παρακάτων:
Καλύτερα soft και hard skills
Η μετάβαση από την εκπαίδευση στην εργασία αποτελούσε πάντα μια πρόκληση, αλλά η κατάσταση στην Ελλάδα έχει ξεφύγει. Η σύγχρονη εργασία απαιτεί κάτι περισσότερο από θεωρητικές γνώσεις για να σου εξασφαλίσει μια δουλειά. Για το λόγο αυτό, οι νέοι απόφοιτοι πρέπει να επενδύσουν σε “soft” και “hard skills” ακόμη και κατά τη διάρκεια των σχολικών τους χρόνων.
Για το λόγο αυτό, το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα οφείλει να εφαρμόσει περισσότερα προγράμματα εργασιακής μάθησης στα σχολεία. Με τον τρόπο αυτό οι νέοι θα έχουν μια καλύτερη ιδέα για το θέλουν να κάνουν στη ζωή τους και να αποκτήσουν ένα προσανατολισμό. Ταυτόχρονα, θα αποκτήσουν σημαντικές δεξιότητες χρήσιμες για την επαγγελματική τους εξέλιξη.
Βοηθάει να κάνουν καλύτερες επιλογές
Δυστυχώς, το υπάρχον σύστημα με τις Πανελλαδικές εξετάσεις για την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο έχει πολλά ελαττώματα.
Οι μαθητές χρειάζεται να γνωρίζουν περρισότερα πριν κληθούν να επιλέξουν ένα πανεπιστημιακό πρόγραμμα σπουδών. Για το λόγο αυτό, το Υπουργείο Παιδείας χρειάζεται έναν πιο ενεργό ρόλο στην καθοδήγηση των μαθητών προς σπουδές με καλύτερες προοπτικές σταδιοδρομίας.
Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να προωθηθεί περαιτέρω η επαγγελματική εκπαίδευση. Οι προοπτικές απασχόλησης δια μέσου της επαγγελματικής εκπαίδευσης είναι πολλές φορές καλύτερες από αυτή που προσφέρουν πολλοί πανεπιστημιακοί τίτλοι. Παρόλα αυτά, δεν αποτελούν ελκυστικές επιλογές για τους μαθητές για κοινωνικούς κυρίως λόγους και ίσως και άγνοιας.
Ενισχύει την ψηφιακή μετάβαση
Ειδικά μετά την πανδημία του COVID-19, η ΕΕ πρωτοστατεί προς ένα πιο ψηφιακό και πιο πράσινο μέλλον .
Η ζήτηση για καλύτερες ψηφιακές δεξιότητες υπήρχε ακόμη και πριν από την πανδημία. Τώρα που έχει γίνει εθνική και ευρωπαϊκή προτεραιότητα, η επανεκπαίδευση και ο εμπλουτισμός των ψηφιακών δεξιοτήτων του ελληνικού εργατικού δυναμικού είναι απαραίτητη. Το παρακάτω σχήμα της Eurostat δείχνει ότι οι ψηφιακές δεξιότητες στην Ελλάδα είναι αρκετά πιο κάτω από το μέσο όρο της ΕΕ-27.
Η μάθηση με βάση την εργασία στην Ελλάδα μπορεί να εξασφαλίσει ότι το υπάρχον και μελλοντικό ανθρώπινο δυναμικό μπορεί να υποστηρίξει τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Η εργασιακή μάθηση μπορεί να διασφαλίσει ότι οι νέοι θα κατέχουν τουλάχιστον κάποιες βασικές ψηφιακές δεξιότητες καθώς και τις ικανότητες που απαιτούν οι εργοδότες.
Δεδομένου ότι οι νέοι είναι περισσότερο εξοικειωμένοι με τις νέες τεχνολογίες, με την κατάλληλη εκπαίδευση και τα ανάλογα προγράμματα εκμάθησης που βασίζονται στην εργασία, θα είναι σε θέση να υποστηρίξουν την ψηφιακή μετάβαση.
Επίσης κάτι πολύ σημαντικό είναι πως βοηθώντας τους νέους να αποκτήσουν τις απαραίτητες δεξιότητες για να βρουν εργασία στην Ελλάδα, θα μείνουν στη χώρα. Η “διαρροή εγκεφάλων” (brain drain) είναι ιδιαίτερα επιζήμια αφού άτομα που σπούδασαν και απέκτησαν ικανότητες με την οικονομική επιβάρυνση του Ελληνικού κράτους φεύγουν και δημιουργούν αξία στις χώρες του εξωτερικού. Έτσι, η Ελλάδα χάνει πολύτιμο ανθρώπινο δυναμικό που σε διαφορετική περίπτωση θα μπορούσαν να ενισχύσουν την πολυαναμενόμενη οικονομική ανάκαμψη της χώρας.
Συμπέρασμα
Η Ελλάδα εδώ και καιρό πάσχει από υψηλά ποσοστά ανεργίας με δραματικές κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες, ιδιαίτερα στους νέους. Για να μειώσει το brain drain και τα ποσοστά ανεργίας, η Ελλάδα θα πρέπει να επενδύσει περισσότερα στη μάθηση με βάση την εργασία.
Η εργασιακή μάθηση θα τους επιτρέψει να αποκτήσουν εργασιακή εμπειρία και να αποκτήσουν κρίσιμες δεξιότητες για την απασχόλησή τους σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον. Ένα εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό στην κορυφή της παραγωγικότητάς του, όπως οι νέοι, μπορεί να γίνει το μέσο της της οικονομικής ανάκαμψης και της μετάβαση της Ελλάδας στο μέλλον.
Το έργο VET-WBL
Η αναγνώριση της σημασίας της εργασιακής μάθησης σε Ευρωπαϊκό επίπεδο είναι γεγονός εδώ και πολλά χρόνια. Έτσι, έχει γίνει η χρηματοδότηση πολλών Ευρωπαϊκών δράσεων γύρω από την εργασιακή μάθηση όπως το έργο Erasmus+ VET-WBL .
Ο κύριος στόχος του έργου είναι η ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ σχολείων και εταιρειών. Αυτές οι συνεργασίες θα δημιουργήσουν ευκαιρίες μάθησης με βάση την εργασία για τους μαθητές για να τους προετοιμάσουν για την πραγματική αγορά εργασίας με δεξιότητες και ικανότητες υψηλής ποιότητας. Τέλος, είναι εξίσου σημαντικό ότι μέσω αυτής της συνεργασίας, οι επιχειρήσεις μπορούν έχουν πρόσβαση τους καλύτερους μελλοντικούς υπαλλήλους.
Για να μάθετε περισσότερα σχετικά με τις δραστηριότητες του έργου VET-WBL, μπορείτε να επισκεφθείτε τη σελίδα του έργου.
