Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του 21ου αιώνα είναι αυτό της πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Άνθρωποι με διαφορετική καταγωγή και κουλτούρα μετακινούνται προς πιο ανεπτυγμένα ή ασφαλέστερα μέρη του κόσμου. Αυτό γίνεται προς αναζήτηση καλύτερων ευκαιριών και επιλογών για τον εαυτό τους και τις οικογένειές τους που αλλιώς δεν μπορούν να έχουν στο ισχύον κοινωνικό τους πλαίσιο.
Με άλλα λόγια, περιγράφεται δηλαδή το φαινόμενο της μετανάστευσης το οποίο δεν είναι κάτι καινούργιο καθώς οι μεταναστευτικές ροές ήταν ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της νεωτερικότητας. Δυστυχώς όμως, σήμερα, το φαινόμενο αυτό έχει μετεξελιχθεί σε ένα περίπλοκο και κρίσιμο θέμα συζήτησης που εντείνεται σε ένταση από τις διεθνείς συγκρούσεις, την ανισότητα και την παγκοσμιοποίηση.
Ωστόσο, το να ζεις μακριά από το σπίτι σου σε μια ξένη χώρα αποδεικνύεται μεγάλη πρόκληση. Τη στιγμή που οι δυνατότητες για διαπολιτισμικό διάλογο αυξάνονται οι διαπολιτισμικές ικανότητες γίνονται κρίσιμες για την αποτελεσματικότερη επικοινωνία και τη κοινωνική ενσωμάτωση.
Γιατί οι διαπολιτισμικές ικανότητες είναι σημαντικές
Παρά το γεγονός ότι ο κόσμος είναι πλέον πιο κοντά από ποτέ, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει και τα δικά του μειονεκτήματα. Από τη μία μεριά, έχουμε πλέον συνηθίσει να αλληλεπιδρούμε με άτομα από διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο, αλλά υπάρχει ακόμη δρόμος μέχρι να αναπτυχθεί η πολιτισμική κατανόηση που είναι τόσο αναγακαία. Από την άλλη, παρατηρούνται επίσης περιπτώσεις εχθρότητας κατά των μεταναστών, καθώς δεν εκτιμούν όλοι αυτόν τον «πολιτιστικό εμπλουτισμό».
Καθώς διάφορα μέρη του κόσμου έχουν πλέον γίνει χωνευτήρια πολιτισμών, η εχθρότητα μπορεί να δημιουργήσει μόνο πρόσθετα προβλήματα και καθυστερήσεις στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Έτσι, όποιος θέλει να πλοηγηθεί σε έναν ολοένα διαπλεκόμενο κόσμο, είναι σημαντικό να κατέχει διαπολιτισμικές ικανότητες. Σύμφωνα με το Συμβούλιο της Ευρώπης:
«Η διαπολιτισμική ικανότητα είναι η ικανότητα κινητοποίησης και εφαρμογής σχετικών ψυχολογικών πόρων για την παροχή κατάλληλης και αποτελεσματικής απάντησης στις απαιτήσεις, τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται σε διαπολιτισμικές καταστάσεις».
Με πιο απλά λόγια, οι διαπολιτισμικές ικανότητες είναι οι δεξιότητες που απαιτούνται για την αποτελεσματική επικοινωνία με άτομα από διαφορετικά πολιτισμικά υπόβαθρα. Ως εκ τούτου, οι προκαταλήψεις και οι συγκρούσεις μειώνονται, επιτρέποντας την ειρηνική κοινωνική συνύπαρξη.
Εκτίμηση της διαφορετικότητας
Μία από τις κύριες διαπολιτισμικές ικανότητες ενός ατόμου που ζει σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία είναι να εκτιμά την πολιτισμική πολυμορφία. Ο κόσμος στον οποίο ζούμε είναι πολύ μεγαλύτερος από τη μικροσκοπική γωνιά της γης στην οποία ζούμε. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι υπάρχουν αμέτρητοι άλλοι πολιτισμοί διαφορετικοί από τον δικό μας, αλλά σε καμία περίπτωση υποδεέστεροι. Οι διαφορές αυτές μπορούν να είναι εμφανή εξωτερικά χαρακτηριστικά ή πιο διακριτικά όπως οι θρησκευτικές πεποιθήσεις ενός ατόμου. Σε κάθε περίπτωση, η πολιτιστική ποικιλομορφία κάνει τη ζωή μοναδική καθώς άτομα, ή ακόμα και ολόκληρες ομάδες ανθρώπων είναι σαν το χρώμα πάνω σε έναν διαφορετικά άσπρο καμβά.
Κατανόηση του κόσμου
Στις καθημερινές μας αλληλεπιδράσεις με τους φίλους, τους συναδέλφους ή την οικογένειά μας, προσέχουμε πάντα να αποφεύγουμε τις εντάσεις για να διατηρούμε υγιείς σχέσεις. Ένας τρόπος για να το κάνετε αυτό είναι να μην κάνετε πράγματα τα οποία ξέρετε εκ των προτέρων ότι τους ενοχλούν. Όμως όταν πρόκειται για τους κοντινούς μας ανθρώπους αυτό είναι εύκολο να γίνει. Η ίδια αρχή πρέπει να εφαρμόζεται και στις αλληλεπιδράσεις μας με άτομα με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο. Πρέπει να έχουμε το μυαλό μας ανοικτό και να ενδιαφερόμαστε να μάθουμε τι άρεσει στους άλλους ή τι θεωρούν προσβλητικό. Έτσι, η κατανόηση του κόσμου γύρω μας είναι μια διαπολιτισμική ικανότητα που μας βοηθά να χτίζουμε σχέσεις και να αποφεύγουμε τις συγκρούσεις στις καθημερινές μας αλληλεπιδράσεις.
Σεβασμός
Ο σεβασμός είναι ζωτικής σημασίας σε όλες τις κοινωνικές μας συναντήσεις και ιδιαίτερα στον διαπολιτισμικό διάλογο. Θα μπορούσε επίσης να κάνει τη διαφορά μεταξύ του να εμπλακούμε ή όχι σε μια συζήτηση με κάποιο άτομο διαφορετικό από εμάς. Ο σεβασμός πρέπει να είναι δεδομένος, αφού όλοι ερχόμαστε στον κόσμο αυτόν ως ίσοι. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις ανθρώπων που αισθάνονται ότι απειλούνται από συγκεκριμένες πολιτισμικές ομάδες για τον οποιοδήποτε λόγο. Κάπως έτσι όμως δημιουργούνται οι προκαταλήψεις. Για τον λόγο αυτό πρέπει να σκεφτόμαστε κριτικά και να αντιληφθούμε ότι οι προηγούμενες εμπειρίες μας δεν διαμορφώνουν τον κανόνα. Επομένως, ο σεβασμός πρέπει να είναι πάντα δεδομένος σε όλες τις αλληλεπιδράσεις μας με τους άλλους.
Ευελιξία και προσαρμοστικότητα
Πρέπει να είμαστε ευέλικτοι και προσαρμοστικοί σε όλες τις κοινωνικές μας αλληλεπιδράσεις, ειδικά αν αυτές πραγματοποιούνται σε ένα διαπολιτισμικό περιβάλλον. Όσο πρέπει να κατανοήσουμε και να εκτιμήσουμε τις μεταξύ μας διαφορέ, άλλο τόσο θα πρέπει επίσης να προσπαθήσουμε και να βρούμε τα κοινά που μας ενώνουν. Για τον λόγο αυτό, το να δείξουμε ευελιξία και προσαρμοστικότητα σε ένα νέο πολιτισμικό περιβάλλον θα μας κάνει αυτομάτως πιο προσιτούς. Οι πολιτισμοί δεν είναι στάσιμοι, αλλά υφίστανται διαρκείς αλλαγές με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να μειώσουμε τα πολιτιστικά μας εμπόδια και να δείξουμε ότι υπάρχει διάθεση συνεργασίας για τη δημιουργία μιας νέας κοινωνίας χωρίς αποκλεισμούς και με νέα ταυτότητα.
Συμπέρασμα
Σε έναν παγκοσμιοποιημένο και έντονα πολωμένο κόσμο, είναι σημαντικό να διαθέτουμε διαπολιτισμικές ικανότητες που θα μας βοηθήσουν να φεγυρώσουμε τα πολιτισμικά κενά. Ο κόσμος πλέον έχει γίνει μικρότερος λόγω των ευκολότερων πλέον διεθνών ταξιδιών και είναι αναγκαίο οι διαφορετικοί πολιτισμοί να μπορούν να συνυπάρξουν ειρηνικά. Οι παραπάνω ικανότητες είναι μερικές μόνο από τις ιδιότητες που πρέπει να επιδείξουν οι πολίτες του κόσμου για να ζήσουν μαζί και να απολαύσουν τα οφέλη μιας πλουραλιστικής κοινωνίας.
TOGETHER | Προς την Πολιτιστική Κατανόηση του Άλλου
Το έργο Erasmus+ έργο TOGETHER κατανοεί τη σημασία της διαπολιτισμικής επικοινωνίας και τα πλεονεκτήματα μιας πολιτισμικά ποικιλόμορφης κοινωνίας. Για το λόγο αυτό, το έργο θέλει να γεφυρώσει τις διαφορές μεταξύ των ανθρώπων, να τονώσει την πολιτιστική κατανόηση και να αυξήσει τη συνοχή των ευρωπαϊκών κοινοτήτων για την κοινή αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων.
Ξεκινώντας από το τοπικό επίπεδο, η κοινοπραξία στοχεύει σε τοπικούς παράγοντες για ην εκπαίδευση και την προώθηση των κοινών μας αξιών καλλιεργώντας παράλληλα τις κρίσιμες αρχές διαπολιτισμικού διαλόγου. Αυτή η αποστολή είναι ζωτικής σημασίας καθώς οι πολιτισμικές εντάσεις κορυφώνονται στις πλουραλιστικές πλέον κοινωνίες που ζούμε.
Το Ινστιτούτο Ανάπτυξης Επιχειρηματικότητας (iED) είναι ένας έμπειρος εταίρος σε ευρωπαϊκά έργα με τεράστια εμπειρία σε ευρωπαϊκά έργα Κοινωνικής Ένταξης από διάφορα Ευρωπαϊκά Προγράμματα. Αν θέλετε έναν ισχυρό σύμμαχο στην Κοινωνική Ένταξη για την κοινοπραξία σας, ανυπομονούμε να συνεργαστούμε.
