Ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός αποτελεί ένα από τα πλέον αξιοσημείωτα φαινόμενα των τελευταίων ετών και μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τον σύγχρονο κόσμο.
Μια κοινωνία είναι ο καθρέπτης των πολιτών της. Οικονομικά ανεξάρτητοι και υγιής πολίτες συγκροτούν μια ευημερούσα κοινωνία όπου η οικονομική δραστηριότητα ρέει φυσιολογικά. Οι ανθρώπινες κοινωνίες, άλλωστε, έχουν δημιουργηθεί για να στηρίζονται στην οικονομία. Όσο οι πολίτες δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα χρέους άλλο τόσο η κοινωνία δεν κινδυνεύει από επικείμενες οικονομικές κρίσεις και πτώχευση.
Τι είναι ο Χρηματοοικονομικός Αλφαβητισμός;
Με τον όρο χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό εννοούμε την ικανότητα κατανόησης και αποτελεσματικής χρήσης διαφόρων οικονομικών δεξιοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της προσωπικής οικονομικής διαχείρισης, του προϋπολογισμού και των επενδύσεων.
Αποτελεί το θεμέλιο της σχέσης των ανθρώπων με τα χρήματα. Είναι ένα διά βίου ταξίδι μάθησης που οδηγεί σε μια συνολική αίσθηση οικονομικής ευημερίας και αυτοπεποίθησης.
Η σημασία του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού είναι μεγάλη κυρίως στη σημερινή εποχή, οπού η οικονομική σκηνή συνεχώς αλλάζει τα ισχύοντα δεδομένα. Μερικά χρόνια πριν, οι οικονομικές κινήσεις των ανθρώπων, στην πλειοψηφία τους, γινόταν με τη χρήση μετρητών. Τα τελευταία χρόνια η χρήση πιστωτικής και χρεωστικής κάρτας, η πληρωμή μέσω του διαδικτύου ή με τη χρήση του κινητού μας τηλεφώνου έφερε μια νέα τάξη πραγμάτων.
Δεδομένης της σημασίας της χρηματοδότησης στη σύγχρονη κοινωνία, η έλλειψη χρηματοοικονομικής παιδείας μπορεί να είναι πολύ επιζήμια για τη μακροπρόθεσμη οικονομική επιτυχία ενός ατόμου.
Το να είναι κανείς οικονομικά αναλφάβητος μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά από παγίδες. Για παράδειγμα, η συσσώρευση κάποιου χρέους ή ακόμα και η πτώχευση, λόγω λήψης λανθασμένων αποφάσεων είτε έλλειψης σωστής προετοιμασίας και αποταμίευσης.
Είναι πολύ σημαντικό, λοιπόν, οι άνθρωποι να κατανοήσουν πώς λειτουργεί το οικονομικό σύστημα. Να καταλάβουν πώς τους επηρεάζει και πώς μπορούν να παίρνουν τις σωστές αποφάσεις για τα οικονομικά τους. Όσο νωρίτερα εισέρχεται κανείς στον κόσμο των οικονομικών και αποκτά εμπειρία, τόσο καλύτερα.
Χαρακτηριστικά Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού
Όλοι οι άνθρωποι παίρνουν οικονομικές αποφάσεις σε καθημερινή βάση στη ζωή τους. Αυτές μπορεί να είναι άλλοτε μικρότερες, όπως η επίσκεψη στο σούπερ μάρκετ και άλλοτε μεγαλύτερες, όπως η αγορά ενός αυτοκινήτου ή μιας κατοικίας. Όλοι γνωρίζουν τις βασικές έννοιες της πώλησης και της αγοράς προϊόντων. Το πρόβλημα έγκειται στη διαχείριση των χρημάτων.
Η ανάγκη αυτή να μειωθεί ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου. Σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, όπου οι απαιτήσεις μεγαλώνουν, η ανάγκη για επαγγελματική εξέλιξη παραδείγματος χάρη, επιτάσσει την επιθυμία επένδυσης χρημάτων στην εκπαίδευση.
Ένα από τα σημαντικότερα πρώτα βήματα του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού είναι η διαχείριση των εσόδων ενός ανθρώπου. Είναι προφανές πως κάποιος που λαμβάνει μηνιαία ένα συγκεκριμένο ποσό χρημάτων δεν μπορεί να ξοδέψει παραπάνω από αυτό. Θα πρέπει να μπορεί να χωρίζει το συνολικό του εισόδημα ανάλογα με τα πάγια έξοδα που πρέπει να πληρώσει, τα ενδεχόμενα δάνεια που τρέχουν και τις προσωπικές του ανάγκες. Είναι, βέβαια, πολύ σημαντικό να μπορεί να υπολογίζει και τους διάφορους αστάθμητους παράγοντες που μπορεί να προκύψουν αναπάντεχα, όπως κάποια βλάβη στο σπίτι ή το αυτοκίνητο, κάποιο πρόβλημα υγείας κ.ά.
Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε το δεύτερο πολύ σημαντικό στοιχείου του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, που είναι η αποταμίευση. Τα άτομα, χρειάζεται να μπορούν να βάζουν στην άκρη ακόμα και ένα μικρό ποσό από το μηνιαίο τους εισόδημα. Με τον τρόπο αυτό, μπορούν να προχωρήσουν μακροπρόθεσμα σε κάποια επένδυση των χρημάτων που θα έχουν μαζέψει και θα είναι πάντοτε προετοιμασμένοι να ανταπεξέλθουν σε οποιοδήποτε έκτακτο έξοδο προκύψει.
Τα Αποτελέσματα του Χρηματοοικονομικού Αναλφαβητισμού
Τα αποτελέσματα που επιφέρει ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός είναι πολλά και σημαντικά. Αφορούν άμεσα το ίδιο το άτομο και έμμεσα ολόκληρο το κοινωνικό σύνολο.
Είναι πολύ πιθανό, κάποιος ο οποίος δεν μπορεί να κάνει σωστή χρήση των χρημάτων του, να επέλθει σε πτώχευση ή και χρεοκοπία αφού θα του είναι δύσκολο να καλύψει τα έξοδα που τρέχουν και το χρέος του συνεχώς θα αυξάνεται.
Τα άτομα που έχουν υποστεί χρέος, τείνουν να είναι και κοινωνικά περισσότερο περιθωριοποιημένα. Χάνουν τις κοινωνικές επαφές και είναι πολύ πιθανό να βιώσουν αισθήματα μοναξιάς και κατάθλιψης. Τέλος, όσοι δεν μπορούν να διαχειριστούν τα οικονομικά βλέποντας συνεχώς τα χρέη τους να αυξάνονται, έχουν μόνιμα ένα αίσθημα άγχους. Πλήττεται, λοιπόν, και η ψυχική υγεία ενός οικονομικά αναλφάβητου ανθρώπου.
Χρηματοοικονομικός Αλφαβητισμός και Εκπαίδευση
Θεωρείται, λοιπόν, επιτακτική η ανάγκη να εξαλειφθεί ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός των πολιτών. Προκειμένου να φτάσει κανείς στο επιθυμητό επίπεδο γνώσεων των οικονομικών θεμάτων, πρέπει να ξεκινάει η εκπαίδευση του από πολύ μικρή ηλικία. Τη δεδομένη στιγμή, η εκπαίδευση οικονομικών δεν επαρκεί για τη δημιουργία οικονομικών γραμματισμένων ανθρώπων. Η εκπαίδευση που παρέχεται σήμερα στα σχολεία αφορά γενικές γνώσεις και γίνεται σε θεωρητικό κυρίως επίπεδο και συνεπώς δεν επαρκεί.
Η εκπαίδευση σε πρακτικά οικονομικά θέματα, θα δημιουργούσε αυτόματα οικονομικά ώριμους πολίτες και έτοιμους να αντιμετωπίσουν οτιδήποτε θα προκύψει μελλοντικά στην ενήλικη ζωή τους.
Όταν τα άτομα είναι εξοπλισμένα με τα σωστά εργαλεία για να λαμβάνουν οικονομικές αποφάσεις, μπορούν να προετοιμαστούν καλύτερα για το μέλλον τους και να αντιμετωπίσουν λιγότερα οικονομικά λάθη. Αν και η εκπαίδευση σε αυτόν τον τομέα δεν μπορεί να αποτρέψει όλα τα χρηματικά ατυχήματα, μπορεί σίγουρα να τα ελαχιστοποιήσει. Η πολιτεία πρέπει να μεριμνήσει για την οικονομική επιμόρφωση των πολιτών, που θα οδηγήσει μακροπρόθεσμα στη γενικότερη ευημερία του συνόλου.
