Η πολιτιστική βιωσιμότητα σχετίζεται με τη βιώσιμη ανάπτυξη και υπογραμμίζει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει ο πολιτισμός στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ). Οι ΣΒΑ βασίζονται στους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας (ΑΣΧ) των οποίων η ατζέντα έτρεξε από το 2000 έως το 2015. Η ατζέντα 2030 εγκρίθηκε το 2015 και στοχεύει σε 17 στόχους βιώσιμης ανάπτυξης και 169 επιμέρους στόχους.
Αν και κανένας από τους 17 ΣΒΑ δεν εστιάζει ρητά στον πολιτισμό, υπάρχουν πολλές αναφορές στον πολιτισμό στους επιμέρους στόχους. Για παράδειγμα, ο στόχος 4.7 θέλει να «διασφαλίσει ότι όλοι οι εκπαιδευόμενοι αποκτούν τις γνώσεις και τις δεξιότητες που απαιτούνται για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένης, μεταξύ άλλων, μέσω της εκπαίδευσης για την παγκόσμια ιθαγένεια και την εκτίμησης της πολιτισμικής ποικιλομορφίας και της συμβολής του πολιτισμού στη βιώσιμη ανάπτυξη».
Το παρόν άρθρο θα προσπαθήσει να ρίξει φως στην πολιτιστική βιωσιμότητα και στο πώς αυτή σχετίζεται με την αειφόρο ανάπτυξη.
Η ανάπτυξη του πολιτισμού
Παρά το γεγονός ότι οι άνθρωποι προέρχονται από έναν κοινό πρόγονο, υπάρχουν πολλές διαφορές μεταξύ ατόμων ή κοινωνικών ομάδων. Οι άνθρωποι απ’ την αρχαιότητα ακόμη μετακινούνταν από το ένα μέρος στο άλλο για διάφορους λόγους όπως η αποφυγή κάποιου κινδύνου, η καλύτερη πρόσβαση σε πόρους ή η εύρεση ενός καταλληλότερου κλίματος. Πάντως, όπου και αν πάτησε άνθρωπος το πόδι του σχηματίστηκαν κοινότητες δημιουργώντας παράλληλα μια κοινή ταυτότητα και μια ξεχωριστή κουλτούρα.
Ως στοιχεία πολιτισμού θεωρούνται όλες οι εθιμικές πεποιθήσεις, οι κοινωνικοί κανόνες και τα υλικά γνωρίσματα μιας φυλετικής, θρησκευτικής ή κοινωνικής ομάδας. Ουσιαστικά, ο πολιτισμός περιλαμβάνει τα πάντα που αφορούν την καθημερινή ζωή, όπως τρόπους, συνήθειες, φορέματα, γλώσσα, θρησκεία, τέχνη, νόμους ή την ηθική.
Ολόκληρος ο κόσμος είναι ένα μωσαϊκό πολιτισμών, ενώ η παγκοσμιοποίηση έχει καταστήσει πιο δυνατή από ποτέ τη ζωή σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον πλούσιο σε διαπολιτισμικές εμπειρίες. Δυστυχώς, όμως, έτσι δημιουργήθηκαν “χωνευτήρια λαών” που αποτελούν απειλή της πολιτιστικής ποικιλομορφίας αφου άνθρωποι από διαφορετικούς πολιτισμούς αφομοιώνονται δημιουργώντας έναν νέο και πιο ομοιογενή πολιτισμό.
Οι 4 διαστάσεις της βιώσιμης ανάπτυξης
Η αειφόρος ανάπτυξη περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1987 ως «η ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες». Με βάση αυτό, η αειφόρος ανάπτυξη επιδιώκει να εξισορροπήσει τις ανάγκες μας με τους περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και οικονομικούς περιορισμούς που υπάρχουν στην κοινωνίας μας.
Σύμφωνα με την UNESCO, υπάρχουν τέσσερις διαστάσεις της αειφόρου ανάπτυξης:
- Κοινωνία
- περιβάλλον
- Πολιτισμός
- Οικονομία
Ο πολιτισμός είναι αναπόσπαστος πυλώνας της βιώσιμης ανάπτυξης και, ως εκ τούτου, οι πολιτιστικές πτυχές δεν μπορούν να λείπουν από καμία εθνική στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης.
Η βιώσιμη ανάπτυξη λαμβάνει χώρα εντός των πολιτισμικών πλαισίων, ο τομέας του πολιτισμού προάγει την οικονομική ανάπτυξη (πολιτιστικός τουρισμός, παραδοσιακά προϊόντα, φαγητό κ.λπ.) και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα (διατήρηση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς). Για το λόγο αυτό, είναι σημαντικό να όχι μόνο να διατηρηθούν αλλά και να ενισχυθούν οι πολιτιστικές ταυτότητες σε ολόκληρο τον κόσμο, καθώς μπορούν να επιταχύνουν τη μετάβαση σε ένα βιωσιμότερο μέλλον.
Τι είναι η πολιτιστική βιωσιμότητα;
Η πολιτιστική βιωσιμότητα περιγράφεται ως η ικανότητα διατήρησης ή βελτίωσης αξιών και στάσεων απέναντι σε εξωτερικούς παράγοντες πίεσης. Η πολιτιστική βιωσιμότητα μπορεί να γίνει ο κινητήριος μοχλός που επιτρέπει αλλά και διευκολύνει την αειφόρο ανάπτυξη και, ως εκ τούτου, διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο σε όλα προγράμματα αειφόρου ανάπτυξης.
Δυστυχώς, τα “χωνευτήρια λαών” που δημιούργησε η παγκοσμιοποίηση προχωρούν στην πολιτιστική αφομοίωση των λαών. Αυτό απειλεί την πολιτιστική βιωσιμότητα, καθώς η πολιτισμική κουλτούρα της πλειοψηφίας συνήθως κυριαρχεί επί της μειοψηφίας δημιουργώντας ομοιογενείς κοινωνίες.
Παρόλο που υπάρχουν πολλά οφέλη σε μια ομοιογενή κοινωνία, η βιώσιμη ανάπτυξη επιβάλλει να επενδύσουν τα κράτη στην πολιτισμική βιωσιμότητα. Καταστεί αυτό εφικτό, οι κυβερνήσεις πρέπει να υιοθετήσουν μια νέα σε όλες τις αναπτυξιακές τους προσπάθειες που θα έχουν το επίκετρο την κοινότητα.
TOGETHER| Για την πολιτισμική κατανόηση του άλλου
Το Erasmus+ έργο TOGETHER κατανοεί τη σημασία της πολιτιστικής βιωσιμότητας και τα πλεονεκτήματα μιας πολιτιστικά ποικιλόμορφης κοινωνίας. Για αυτόν τον λόγο, το έργο θέλει να γεφυρώσει τις διαφορές μεταξύ των ανθρώπων, να τονώσει την πολιτιστική κατανόηση, και να αυξήσει τη κοινωνική συνοχή στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Έτσι, θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις καθημερινές προκλήσεις μαζί και να επιτύχουν τους ΣΒΑ.
Ξεκινώντας από το τοπικό επίπεδο, η κοινοπραξία εστιάζει σε τοπικούς παράγοντες για να εκπαιδεύσουν και να προωθήσουν τις κοινές Ευρωπαϊκές μας αξίες καλλιεργώντας παράλληλα τις αρχές του διαπολιτισμικού διαλόγου. Αυτή η αποστολή είναι ζωτικής σημασίας καθώς οι διαπολιτισμικές εντάσεις είναι εντονότερες στις ποικιλόμορφες κοινωνίες που ζούμε.
