Tο θέμα «μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ανθρώπινες σχέσεις» έχει απασχολήσει τους ειδικούς τα τελευταία χρόνια, καθώς η εμφάνιση τους είναι όλο και πιο έντονη. Αποτελώντας πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας πολλών, το ερώτημα έγκειται στο αν και κατά πόσο τα social media επηρεάζουν τις σχέσεις των ανθρώπων.
Το Διαδίκτυο
Η “γέννηση” του Διαδικτύου υπήρξε μια από τις πιο σημαντικές εξελίξεις στην πρόσφατη ιστορία της ανθρωπότητας. Μας επέτρεψε, όπως και το τηλέφωνο, να επεκτείνουμε τα δίκτυά μας πολύ πέρα από αυτό που φανταζόμασταν στο παρελθόν.
Tο Διαδίκτυο ή αλλιώς Ίντερνετ αν και υφίσταται εδώ και αρκετές δεκαετίες, άρχισε να κατακτά ολοένα και περισσότερο έδαφος και να χρησιμοποιείται μαζικά στις αρχές του 21ου αιώνα. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο, το οποίο βοηθά στην άμεση και αμφίδρομη επικοινωνία μέσω εικονικών χώρων και κοινοτήτων.
Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης
Στη διάρκεια της πρώτης 20ετίας του 21ου αιώνα, έγινε η εμφάνιση των social media ή αλλιώς μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Στην πορεία της εμφάνισης τους, υπήρξαν πολλές πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Άλλες από αυτές έχουν επιβιώσει μέχρι και σήμερα ενώ κάποιες χάθηκαν από το προσκήνιο.
Ο λόγος που τα social media έγιναν τόσο δημοφιλή έγκειται ακριβώς στο γεγονός ότι ο άνθρωπος είναι ένα κοινωνικό ον. Ο όρος του social networking δεν είναι καινούριος. Από τα πρώτα χρόνια ύπαρξής τους οι άνθρωποι αναζητούσαν τρόπους να συνδεθούν και να δικτυωθούν μεταξύ τους.
Η εμφάνιση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μετέβαλλε εντελώς τα δεδομένα που ίσχυαν. Η χειραψίες και η πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία αντικαταστάθηκε με τα μηνύματα και τα emojis μέσα από έναν κόσμο φτιαγμένο διαδικτυακά.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιτρέπουν στους ανθρώπους να συνδέονται με τρόπους που διαφορετικά δεν θα ήταν δυνατοί. Έτσι μπορούν να επεκτείνουν τους κοινωνικούς κύκλους τους. Η έννοια του online available και unavailable, οι followers, και τα likes αποτελούν βασικούς όρους της επικοινωνίας που υφίσταται online.
Τα δημοφιλέστερα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης
Η λίστα με τα διαθέσιμα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνεχώς μεγαλώνει. Το καθένα έχει τα δικά του χαρακτηριστικά που το κάνουν να διαφέρει από τα υπόλοιπα, όλα όμως αποσκοπούν στην επικοινωνία και την αλληλοεπίδραση των ανθρώπων.
Παραθέτουμε παρακάτω τα 5 δημοφιλέστερα σε αριθμό χρηστών social media:
Το πιο δημοφιλές μέσο κοινωνικής δικτύωσης είναι το Facebook, το οποίο κυριαρχεί από τη δημιουργία του. Υπήρξε το πρώτο μέσο κοινωνικής δικτύωσης για πολλούς ανθρώπους. Ιδρύθηκε από τον Μαρκ Ζάκερμπεργκ στις 4 Φεβρουαρίου του 2004. Στην αρχή, πρόσβαση μπορούσαν να έχουν μόνο οι φοιτητές του Χάρβαρντ. Αργότερα, το 2006, η υπηρεσία έγινε προσβάσιμη σε κάθε άνθρωπο του πλανήτη άνω των δεκατριών ετών. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, το Facebook έχει 2,910 δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες μηνιαίως. Η χρήση του Facebook εστιάζει κυρίως στα νέα φίλων και γνωστών και την καθημερινή επικοινωνία μέσω μηνυμάτων.
YouTube
To YouTube είναι ο δημοφιλέστερος ιστότοπος κοινοποίησης και αναπαραγωγής ψηφιακών βίντεο. Δημιουργήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου του 2006 από μια ομάδα φίλων. Το πρώτο βίντεο αναρτήθηκε λίγους μήνες μετά, στις 23 Απριλίου. Πρόκειται για έναν ιστότοπο ανοιχτό προς όλους τους χρήστες, είτε έχουν δημιουργήσει λογαριασμό είτε είναι απλοί επισκέπτες. Στους πρώτους δίνεται η δυνατότητα να ανεβάζουν δικά τους βίντεο στο προσωπικό τους κανάλι, να επιλέγουν «Μου αρέσει» ή όχι στο περιεχόμενο, να σχολιάζουν κ.α.
Το τρίτο πιο δημοφιλές μέσο κοινωνικής δικτύωσης είναι το WhatsApp. Η WhatsApp Inc ιδρύθηκε το 2009 και αποτελεί εφαρμογή άμεσης ανταλλαγής μηνυμάτων για smartphones. Για τη χρήση του χρειάζεται η δημιουργία λογαριασμού χρήστη χρησιμοποιώντας τον αριθμό τηλεφώνου ενός ατόμου. Ο χρήστης μπορεί να επικοινωνεί μέσω αυτής με όσες προσωπικές επαφές του έχουν επίσης την εφαρμογή εγκατεστημένη στο κινητό τους. Πέρα από την απλή ανταλλαγή μηνυμάτων, μπορεί να γίνει και η ανταλλαγή εικόνων, βίντεο, live κλήσεων κ.α.
Τον Οκτώβριο του 2008 οι Κέβιν Σίστρομ και Μάικ Κρίγκερ δημιούργησαν μια ακόμη πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης το Instagram. Μέσα σε μόλις δύο μήνες, η πλατφόρμα κατάφερε να αριθμεί 1 δισεκατομμύριο εγγεγραμμένους χρήστες. Πρόκειται για μια δωρεάν εφαρμογή που δίνει στους χρήστες τη δυνατότητα να κοινοποιούν και να μοιράζονται φωτογραφίες και βίντεο με τους ακολούθους (followers) τους. Η πλατφόρμα αυτή, όπως και η πλειοψηφία των social media, αποτελούν το μέσο διαφήμισης και προώθησης προϊόντων πολλών εταιριών. Η διαφημιστική εμβέλεια του Instagram είναι οι 1,478 δισεκατομμύρια χρήστες.
TikTok
Tο 2017 εμφανίστηκε για πρώτη φορά το TikTok, μια δωρεάν εφαρμογή που επιτρέπει στους χρήστες να δημιουργήσουν βίντεο σύντομης διάρκειας. Πολύ σύντομα, και ακριβώς ένα χρόνο μετά, η εφαρμογή απέκτησε πολύ μεγάλη δημοτικότητα. Το 2018, στις ΗΠΑ το TikTok κατέκτησε την πρώτη θέση στις εφαρμογές με τον μεγαλύτερο αριθμό λήψεων. Η εφαρμογή διαθέτει ειδικά εφέ μουσικής κι άλλα εργαλεία για να επεξεργαστεί κανείς τα βίντεο. Τα βίντεο ανάλογα με τη δημοφιλία τους, ταξιδεύουν απο χώρα σε χώρα και οι χρήστες μπορούν να αλληλοεπιδρούν και να επικοινωνούν μεταξύ τους.
Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα
Αναφορικά με το θέμα «μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ανθρώπινες σχέσεις», τα social media ανάλογα με τον τρόπο χρήσης τους, μπορούν να επηρεάσουν θετικά και αρνητικά τις σχέσεις. Για παράδειγμα, μπορούν να συμβάλουν σε ανθυγιεινές συγκρίσεις και μη ρεαλιστικές προσδοκίες για το πώς υποτίθεται ότι είναι η ζωή και οι σχέσεις των ανθρώπων γενικότερα.
Τα social media είναι ένας πολύ καλός τρόπος γνωριμίας νέων ανθρώπων και δημιουργίας επαφών. Δίνουν στους ανθρώπους τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν και να αλληλοεπιδράσουν με άλλους από οποιοδήποτε σημείο του κόσμου, μειώνοντας τις αποστάσεις. Είναι επίσης ένας τρόπος να κρατάει κανείς ζωντανές τις σχέσεις και τους δεσμούς με άτομα που μένουν σε άλλη πόλη, και που υπό άλλες συνθήκες η επικοινωνία τους θα ήταν δύσκολη.
Με συνετή χρήση, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να ωφελήσουν πολύ τη ζωή μας, βοηθώντας στον εμπλουτισμό των ήδη υπαρχουσών σχέσεων και διευκολύνοντας την πιθανή ανάπτυξη νέων. Είναι, ωστόσο, σημαντικό να κατανοήσουμε τη διαφορά μεταξύ μιας αληθινής ουσιαστικής σχέσης και μιας σχέσης που υπάρχει εξ ολοκλήρου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ενώ αυτές οι πλατφόρμες μπορούν να προσφέρουν χρήσιμους πόρους, μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε ζήλια, προβλήματα ψυχικής υγείας και μη ρεαλιστικές προσδοκίες στις σχέσεις.
Εθισμός
Ένα από τα σημαντικότερα αρνητικά αποτελέσματα της συνεχούς χρήσης των social media είναι αυτό του εθισμού. Δυστυχώς για την πλειοψηφία, κυρίως ηλικίας μεταξύ 15-35 ετών, η χρήση των μέσων έχει γίνει κάτι παραπάνω από μια απλή συνήθεια. Οι άνθρωποι σπαταλούν τον παραγωγικό χρόνο και την ενέργειά τους μπροστά από μία οθόνη. Ξεχνούν τη σημασία της καθημερινής ψυχαγωγίας, της ανανέωσης και της ψυχικής ηρεμίας.
Χαμένοι καθώς είναι στην εικονική ζωή που προσφέρουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αγνοούν τις φυσικές επαφές. Στις φυσικές τους συναντήσεις, απορροφημένοι στο κινητό τους, δεν επικοινωνούν και δεν αλληλοεπιδρούν με την παρέα τους. Συνεπώς, χάνουν κάθε επαφή με την πραγματική τους ζωή.
Το Σύνδρομο FOMO
Η συχνή χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να προκαλέσει ανησυχία και άγχος στους χρήστες. Από το 2014, με αφορμή το άγχος των χρηστών, μελετήθηκε για πρώτη φορά ένα νέο σύνδρομο γνωστό και ως FOMO. Ο όρος προέρχεται από τα αρχικά της έκφρασης Fear Of Missing Out. Αναφέρεται στον φόβο των ανθρώπων μήπως χάσουν κάτι από όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω τους. Μπορεί επίσης να αναφέρεται στον φόβο των ανθρώπων μήπως η ζωή τους δεν είναι τόσο ωραία όσο των άλλων, βασιζόμενοι σε όσα προβάλλουν στα social media.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι ένα μέσο για τους ανθρώπους να παρουσιάσουν στιγμές από την καθημερινότητά τους στους διαδικτυακούς τους φίλους. Φυσικά, οι άνθρωποι επιλέγουμε να δείξουμε μόνο τα θετικά που συμβαίνουν, καθώς είναι και τα μόνα που προσελκύουν τους άλλους. Η τάση, λοιπόν, αυτή, που συμβαίνει στα social media εντείνει το σύνδρομο του FOMO προκαλώντας μεγάλα ποσοστά κατάθλιψης και stress στους χρήστες.
Οι χρήστες μπαίνουν ασυναίσθητα στη διαδικασία να συγκρίνουν τη ζωή τους με την όμορφη φαινομενικά ζωή των άλλων. Κλείνονται έτσι στον εαυτό τους, επηρεάζονται ψυχολογικά και τελικά χάνουν πολύτιμες στιγμές με τους φίλους τους ή την οικογένεια τους.
Cyber Bullying
Ο εκφοβισμός δεν είναι μια νέα έννοια. Ωστόσο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η τεχνολογία έχουν φέρει το bullying σε ένα νέο επίπεδο. Ο διαδικτυακός εκφοβισμός γίνεται πλέον μια πιο σταθερή και συχνή απειλή. Μετατρέπεται, λοιπόν, αυτόματα η χρήση των social media σε επικίνδυνη για ορισμένους ανθρώπους. Ο online εκφοβισμός μπορεί να καρποφορήσει στο διαδίκτυο μέσα από μηνύματα με άσχημο λεξιλόγιο και εκφράσεις οι οποίες προσβάλουν και μειώνουν τον αποδέκτη.
Η αγνόηση τέτοιων μηνυμάτων δεν είναι μια εύκολη υπόθεση για όλους. Πολλοί χρήστες νιώθουν θλίψη και φόβο λαμβάνοντας τέτοιου είδους περιεχόμενο με αποτέλεσμα να κλείνονται στον εαυτό τους και να απομακρύνουν τους γύρω τους. Ρίχνουν τις ευθύνες στους ίδιους και αισθάνονται πως δεν είναι αρκετοί και κατάλληλοι για να δημιουργήσουν διαπροσωπικές σχέσεις, απομονώνοντας εν τέλει τον εαυτό τους.
Καταλήγοντας, λοιπόν για το θέμα «μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ανθρώπινες σχέσεις» διαπιστώνουμε πως τα social media μπορούν να βοηθήσουν τόσο στην ενίσχυση όσο και στην αποδυνάμωση των σχέσεων. Είναι, σημαντικό να μην βλέπουμε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με εντελώς αρνητικό ή θετικό τρόπο. Καλό είναι να επικεντρωνόμαστε σε αυτά βρίσκοντας μια ισορροπία μεταξύ των πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων που προσφέρουν, διασφαλίζοντας πάντα, ότι τα χρησιμοποιούμε με τον πιο ασφαλή για εμάς τρόπο.
